«تبصره ۲۲» (Catch-22) رمانی است به سبک کمدی سیاه از جوزف هلر، نویسنده و طنزپرداز آمریکایی، که در سال ۱۹۶۱ منتشر شد. این اثر به‌عنوان یکی از برترین رمان‌های قرن بیستم شناخته می‌شود و تأثیر عمیقی بر ادبیات ضدجنگ داشته است. داستان در خلال جنگ جهانی دوم و بین سال‌های ۱۹۴۲ تا ۱۹۴۴ رخ می‌دهد و به تجربیات کاپیتان یوساریان، خلبان بمب‌افکن B-25 در نیروی هوایی ارتش ایالات متحده، می‌پردازد.
عنوان «تبصره ۲۲» به قانونی خیالی در داستان اشاره دارد که وضعیت پارادوکسیکالی را توصیف می‌کند: اگر کسی با میل خود در مأموریت‌های مرگبار جنگی شرکت کند، دیوانه است و می‌تواند تقاضای معافیت بدهد؛ اما همین درخواست نشان می‌دهد که او سالم و عاقل است و بنابراین شرایط لازم برای معافیت را ندارد. این تناقض، نقدی بر بوروکراسی نظامی و منطق معیوب جنگ است.
رمان با ساختاری غیرخطی و از دیدگاه‌های مختلف شخصیت‌ها روایت می‌شود. این سبک نگارش، پیچیدگی و عمق بیشتری به داستان می‌بخشد و خواننده را با زوایای مختلف جنگ و تأثیرات آن بر انسان‌ها آشنا می‌کند. شخصیت‌های متنوعی مانند میلو میندر بایندر، کلاهبرداری که نیازهای دو طرف جنگ را تأمین می‌کند، و سروان شایسکف، که آرزوی ترتیب دادن یک رژه بی‌نقص را دارد، هر یک نمایانگر جنبه‌های مختلفی از جامعه و جنگ هستند.
«تبصره ۲۲» با طنز تلخ و نیشخندگونه‌اش، پوچی و بی‌معنایی جنگ را به تصویر می‌کشد و نقدی تند بر ساختارهای نظامی و تصمیم‌گیری‌های غیرمنطقی آن‌ها ارائه می‌دهد. این رمان، با فروش بیش از ده میلیون نسخه در سراسر جهان، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات مدرن دارد و در فهرست‌های متعددی از برترین رمان‌های قرن بیستم قرار گرفته است.
درباره نویسنده «تبصره ۲۲»
جوزف هلر در سال ۱۹۲۳ در خانواده‌ای یهودی در بروکلین، نیویورک، متولد شد. او در ۱۹ سالگی به نیروی هوایی ارتش ایالات متحده پیوست و در جنگ جهانی دوم به‌عنوان خلبان بمب‌افکن B-25 در ۶۰ مأموریت جنگی شرکت کرد. تجربیات او در جنگ، الهام‌بخش نوشتن «تبصره ۲۲» شد. هلر پس از جنگ، به تحصیل در رشته ادبیات انگلیسی پرداخت و در دانشگاه‌های مختلفی تدریس کرد. او علاوه بر «تبصره ۲۲»، آثار دیگری نیز نوشت، اما هیچ‌یک به شهرت و تأثیرگذاری این رمان نرسیدند. هلر در سال ۱۹۹۹ درگذشت.
چرا کتاب «تبصره ۲۲» را بخوانیم؟
«تبصره ۲۲» با ترکیب طنز سیاه و نقد اجتماعی، تصویری بی‌پرده از بی‌معنایی جنگ و تأثیرات مخرب آن بر انسان‌ها ارائه می‌دهد. این رمان، با ساختار پیچیده و شخصیت‌پردازی قوی، خواننده را به تفکر درباره مفاهیم عمیقی مانند بوروکراسی، منطق معیوب جنگ و انسانیت در شرایط بحرانی وامی‌دارد. اگر به دنبال اثری هستید که هم سرگرم‌کننده باشد و هم به‌طور جدی به نقد مسائل اجتماعی بپردازد، «تبصره ۲۲» انتخابی مناسب است.
برای خرید کتاب «تبصره ۲۲»، سایت گاج مارکت همراه شماست.